Dan je svetog Duje, omiljenog sveca i zaštitnika Splita

Sveti Duje, također poznat kao Sveti Dujam ili Domnius, kršćanski je mučenik i svetac te zaštitnik Splita koji se slavi 7. svibnja na blagdan poznat kao Sudamja - jedan od najvećih i najvažnijih dana u splitskom kalendaru.

Prema povijesnim podacima, bio je solinski, odnosno biskup tadašnje Salone koja je bila glavni grad rimske provincije Dalmacije. Rođen je u 3. stoljeću u Siriji, a školovao se na učilištu u Antiohiji. Ubijen je tijekom Dioklecijanova progona kršćana, oko 304. godine. Pokopali su ga vojnici izvan gradskih zidina Salone, na groblju danas poznatom pod nazivom Manastirine.

No, njegove relikvije prenesene su u Split, u tadašnji Dioklecijanov mauzolej, koji je kasnije pretvoren u katedralu svetog Duje.

Zanimljiva je, a može se nazvati i ironijom povijesti, činjenica da je Dioklecijan, koji je progonio kršćane, izgradio svoju grobnicu u Splitu, a kasnije su u toj istoj građevini pohranjene relikvije svetog Duje, jednog od njegovih žrtava.

U čast svog zaštitnika, Split je danas u znaku Sudamje što je tradicionalna crkvena i pučka proslava blagdana zaštitnika grada. Naziv dolazi od skraćenog oblika imena sveti Dujam: Su - sveti i damja - Dujam,. U narodu poznata i kao fešta svetoga Duje ili fjera svetog Duje, uključuje veliku crkvenu procesiju, misu na otvorenom te pučki sajam i brojne kulturno-zabavne manifestacije.

Dakle, Sudamja nije samo vjerski, već i kulturni i društveni događaj, dan kada se slavi identitet grada, njegovi korijeni, povezanost s kršćanstvom i bogata povijest. Svojevrsni i gastronomski praznik kad se jede, pije i slavi uz tradicionalnu dalmatinsku hranu i običaje.

Obično je to janjetina s bižima (graškom) kao klasično splitsko blagdansko jelo. Tu je i soparnik (Poljički), riba i plodovi mora, fritule i kroštule, te Dalmatinski pršut i sir.

Zapisi govore da sveti Duje nije bio samo crkveni poglavar, već i zaštitnik običnog puka među kojima su tada bili pretežno poljoprivrednici. U 3. i 4. stoljeću, većina stanovništva Salone bavila se upravo zemljom, maslinarstvom, vinogradarstvom i stočarstvom.

Tako se u nekim selima oko Splita, npr. u Poljicima, Dugopolju, Klisu običavalo na ovaj blagdan donositi plodove zemlje na blagoslov. Seljaci su ga znali moliti za kišu u suši ili za prestanak nevremena, posebno u vrijeme kada su vremenski uvjeti mogli uništiti cijeli urod, a što je za njih značilo život ili smrt od gladi.

U nekim zaseocima, ljudi su nosili maslinove grančice, klasove pšenice ili bukete poljskog bilja na misu u čast svetom Duji. Nakon mise, te blagoslovljene biljke su se često spremale u kuću ili polje, kao simbol Božje zaštite nad zemljom.

Kako je Split povijesno pomorski i ribarski grad, zaštita svetog Duje "prenosi" se i na sve one koji žive od mora, uključujući ribare. Mnogi ribari i pomorci iz okolice grada i tradicionalno su ga uzimali kao osobnog zaštitnika moleći se za mirno more i dobar ulov.