Samooplodne sorte trešnje nisu za uzgoj u monokulturi

Trešnja je voćka koja je za relativno kratko vrijeme, koje se mjeri desetljećima, prešla razvojni put od ekstenzivne do izrazito profitabilne vrste, čiji su plodovi i sadnice konstantno traženi na tržištu.  Savremeni oplemenjivački programi, veoma razvijeni u Kanadi, Italiji, Francuskoj, Mađarskoj, usmjereni su ka stvaranju sorti trešnje izuzetne krupnoće i atraktivnosti ploda, različitog vremena sazrijevanja, odgovarajućeg habitusa (smanjena bujnost i otvoreni uglovi grananja) i rodnosti. Jedan od značajnih oplemenjivačkih ciljeva kod trešnje jeste stvaranje samooplodnih sorti.

Značajno dostignuće nauke

Prvi samooplodni sijanci trešnje stvoreni su kontrolisanim oprašivanjem uz prethodno zračenje polena očinske sorte, čime je započeo novi pravac u oplemenjivanju trešnje. Primjenjena metoda je uslovila pozitivnu mutaciju, čija je suština u savladavanju barijere koja se u prirodi javlja pri oprašivanju cvjetova vlastitim polenom, ili polenom genetički bliskih sorti (križanje u srodstvu). Sorta stela (Stella) je prva samooplodna trešnja, a poslije nje je stvoren čitav niz drugih, bez kojih se proizvodnja danas ne može zamisliti.

Savremena proizvodnja trešnje se i dalje oslanja na potencijal kvalitetnih samobesplodnih sorti, čijei se uzgoj zasniva na odabiru oprašivača odgovarajuće kompatibilnosti. Sa druge strane, samooplodne sorte mogu zametati plodove pri oprašivanju sopstvenim polenom, a pri tome su istovremeno univerzalni oprašivači za samobesplodne sorte.

Sadnja trešnje: Pazite na međusobno oprašivanje sorti!

Komercijalni značaj i izbor samooplodnih sorti

Uzgoj većeg broja sorti trešnje, naročito ukoliko se radi o većim površinama (plantažni zasadi), preporučuje se iz više razloga - sukcesivno sazrijevanje i obezbjeđenje tržišta plodovima u širem vremenskom rasponu, racionalno organizovanje berbe kao kritične faze u proizvodnji, smanjenje proizvodnog rizika uslijed slabije rodnosti sorti u pojedinim sezonama, itd. 

Koje samoplodne sorte odabrati?

Jedan od najznačajnijih razloga za uzgoj većeg broja sorti je njihovo međusobno oprašivanje i oplođenje, a upravo se iz tog razloga preporučuje sadnja makar jedne samooplodne sorte u zasadu. Kao samooplodne sorte koje su pokazale značajan kvalitet ploda i druge dobre proizvodne osobine u eksperimentalnim i proizvodnim zasadima na području Balkana u višegodišnjem periodu, mogu se preporučiti (po redosljedu sazrijevanja) Early Star, Celeste, New Star, Grace, Santina, Sunburst, Sandra Rose, Lapins, Big Star, Sweetheart, Alex, Staccato. 

Iako se ranije smatralo da se samooplodne sorte trešnje mogu uzgajati u monokulturi, ovakav način uzgoja se danas ne preporučuje, pošto i samooplodne sorte bolje rezultate daju pri oprašivanju polenom drugih sorti. Stoga se uglavnom primjenjuje koncept sadnje najmanje tri međusobno kompatibilne sorte, čime se osigurava stabilna rodnost u zasadima trešnje.

Nedostatak - preobilna rodnost

Kao nedostatak samooplodnih sorti trešnje uglavnom se navodi sklonost ka preobilnoj rodnosti zbog koje plodovi ostaju sitniji, a što je naročito izraženo ukoliko su sorte kalemljenje na podlogama slabije bujnosti (Gisela 5). Ovom problemu se pristupa sa aspekta odgovarajućih pomotehničkih mjera (rezidba), kao i hemijskog prorjeđivanja, koje je svoju primjenu u zasadima trešnje našlo upravo kod samooplodnih sorti.