Koji faktori utiču na broj somatskih ćelija u mlijeku?

Mlijeko je namenjeno širokoj populaciji ljudi i nije slučajno što se najveća pažnja poklanja njegovoj zdravstvenoj ispravnosti. Broj somatskih ćelija mlijeka jedan je od pokazatelja kvaliteta i zbog toga je važan faktor pri formiranju cijene koja se plaća proizvođačima.

Šta su somatske ćelije i zbog čega se pojavljuju u mlijeku?

Gordana Vujaklija, savjetodavac za stočarstvo, rekla je da su somatske ćelije zapravo dio procesa upale mliječnih žljezda, odnosno bijela krvna zrnca koja su brojčano uvećane i izumrle epitalne ćelije nastale redovnom zamjenom u tkivima radi zapaljenja.

Pravilna mašinska muža krava daje više mlijeka

Njihova osnovna karakteristika je što nemaju sposobnost razmnožavanja u mlijeku za razliku od bakterija, ali je porast njihovog broja posljedica nepoželjnih procesa do kojih je došlo u vimenu. 

"Na primjer, dugotrajna slijepa muža i nestabilnost vakuuma u sistemu za mužu, kao i prodor uzročnika zapaljenja vimena kroz sisni kanal dovodi do nadražaja i infekcije tkiva mliječne žljezde. Da bi se suzbili nepoželji agensi, bijela krva zrnaca doseljavaju se kao odbrana ćelija u inficiranom dijelu vimena pri čemu se broj somatskih ćelija povećava", objašnjava Vujaklija i dodaje da prema istraživanju, za prvotelke sa zdravim vimenom granična vrijednost iznosi 100.000 somatskih ćelija u mililitru mlijeka, za krave sa više laktacija 150.000 a za starije muzne krave dozvoljeno je do 250.000 somatskih ćelija. 

Takođe, naglašava ona, krave sa zdravim svim sisama imaju od 20.000 do 50.000 ovih ćelija, one sa lakšim nadražajima vimena 50.000 do 100.000, a kod zapaljenja samo jedne četvrti vimena broj somatskih ćelija kod prvotelki je veći od 100.000 dok je kod krava veći od 150.000 u mililitru mlijeka.

Patološki i fiziološki faktori

Faktori uticaja na pojavu somatskih ćelija mogu biti fiziološki gdje se ubrajaju genetska osnova, starost krave, stadij laktacije, mliječnost, promjena hrane, stres izazvan prije svega temperaturom i klimom, a u patološke faktore se ubrajaju, povrjede pri muži, poremaćaji u prometu hranjivih materija, bolesti papaka, infektivni mastitis, intokiskacije, ljekovi i problemi u držanju. 

Proizvodnja mlijeka bilježi rast, kao i broj krava na domaćim farmama

Kada je riječ o individuanom nasleđu, ono je razlog što u istim uslovima određene promjene kod pojedinih grla u potpunosti izostaju dok su kod drugih veoma izražene.

"Po tom osnovu krave se dijele na četiri tipa: one kod kojih je konstatno nizak nivo somatskih ćelija, nizak, stalno visok nivo ili nekoliko maksimuma tokom laktacije kada su patogeni stalno prisutni u vimenu ali propust imunog sistema dovodi do probijanja u nepravilnim intervalima. Takođe treba napomenuti i uticaj bikova na broj somatskih ćelija u mlijeku njegove kćeri", objašnjava Vujaklija i dodaje da u katalozima renomiranih kuća koje se bave prometom sjemena postoje i podaci o priplodnoj vrijednosti bikova za broj somatskih ćelija što je izuzetno značajno.

Stres može dovesti do njihovog povećanja

Navodi da je po pitanju starosti to zapravo uticaj redoslijeda laktacije na broj somatskih ćelija u mlijeku, a da je njihov broj najniži u prvoj laktaciji i raste u svakoj sljedećoj. U pogledu stadijuma, stručnjak ističe da je na početku i na kraju broj somatskih ćelija povećan, a najniži je u sredini procesa.

Krava sa zdravim vimenom smije imati više od 200.000 somatskih ćelija od prve do treće nedjelje po teljenju i od treće do četvrte nedjelje prije zasušenja, kada broj ovih ćelija može narasti i do 300.000. U svim ostalim slučajevima krave u čijem se mlijeku nađe više od 200.000 somatskih ćelija najčešće su inficirane i mogu prenijeti zarazu na druga grla. 

Kako spriječiti prikrivene upale vimena muznih krava

"I nagle promjene obroka mogu uticati na porast broja somatskih ćelija, ali i toplotni stres. Direktna sunčeva svjetlost i kretanje zraka značajno umanjuje konzumiranje hrane i suhe materije i remeti balans krvnih elektrolita. To dovodi do opadanja količine mlijeka i sadržaja masti i proteina u njemu, a kao reakcija na stres dolazi do povećanja broja somatskih ćelija", rekla je Vujaklija.

Pored svih ovih faktora greške u sistemu držanja krava takođe uslovaljavaju povećanje njihovog broja. Neodgovarajući objekti, nedovoljno ukupnog prostora po životinji, manjak ili odsustvo prostirke, nepostojanje boksova za bolesna grla i onih za fiksiranje ili izdvajanje krava u estrusu najčešći su uzroci zbog kojih nastaju problemi na terenu kada su u pitanju somatske ćelije.