Modernizacija sistema za navodnjavanje je neophodna

Klimatske promjene imaju veliki uticaj na poljoprivrednu proizvodnju. Najveći problem je deficit vode koji se definiše kao razlika između potreba za vodom specifičnih za usjeve i one koja je raspoloživa kroz padavine. Pored smanjenih količina padavina sve veća je potreba za navodnjavanje usjeva. U periodu od 1995. do 2015. godine deficit vode za usjeve kukuruza u velikim dijelovima južne i istočne Evrope je iznosio više od 50 posto, a istovremeno je procijenjeno smanjenje za dijelove sjeverozapadne Evrope, navodi set-revue.fr. 

Povećanje evapotranspiracije zbog viših temperatura povećava potrebu za ovim resursom. Simulacije zasnovane na modelu usjeva WOFOST, koji uključuje i efekat povećane koncentracije CO2 na efikasnost korištenja vode, predviđaju da će doći do rasta njezinog deficita za usjeve širom Evrope, a to će posebno biti izraženo u centralnoj.

Zbog smanjene količine padavina i potrebe iz drugih sektora potrebne su mjere prilagođavanja i integrirano upravljanje vodama, često na nivou sliva.

Razvoj zahvatanja

Stopa zahvatanja vode procjenjuje se na 24 posto za cijelu Evropsku uniju (podaci Evropske agencija za životnu sredinu, 2009.) uz veće regionalne varijacije. Prema podacima FAO, poljoprivreda je odgovorna za otprilike 70 posto ukupnog povlačenja tog resursa u svijetu.

U državama sjeverne Evrope navodnjavanje se slabije primjenjuje i ograničeno je na hortikulturnu proizvodnju u ljetnim mjesecima.

U istočnoj, poslije raspada SSSR-a došlo je do generalnog smanjenja površine za navodnjavanje zbog ekonomskih faktora i neprikladne strukture starih sistema za novonastalu privatnu poljoprivredu.

Države zapadne Evrope imaju dovoljno padavina i navodnjavanje je uglavnom dopunjavanje količina vode kako bi smanjili rizik i povećali prinose određenih kultura kao što su kukuruz, povrće i drugi industrijski usjevi. Izuzetak je Francuska, jer njeni južni dijelovi prema karakteristikama i zahtjevima pripadaju južnim državama.

Kod grupe država na jugu Evrope (Albanija, Bosna i Hercegovina, Kipar, Grčka, Španija, Hrvatska, Italija, Crna Gora, Malta, Portugal, Srbija i Slovenija) karakteristično je da se odlikuju mediteranskom klimom sa semiaridnim uslovima koji navodnjavanu poljoprivredu čine mnogo produktivnijom od one koja koristi samo padavine. U tim je zemljama agrar i najveći potrošač tog resursa. 

Uočeno je smanjenje zahvatanja u periodu između 1990. i 2015. godine, ali je iskorištenost porasla zahvaljujući savremenim sistemima što uključuje prelazak s površinskog na sisteme pod pritiskom, nadogradnju postojećih distributivnih mreža, razvoj efikasnijih sistema, poboljšanje praksi, usvajanje metoda automatizacije i planiranja.

Kako uštedjeti?

Količine dostupne vode pogodne za zalijevanje se smanjuju, ali se može mnogo uraditi kako bi smanjili njenu potrošnju. Svakodnevno se radi na pronalaženju novih metoda za uštedu kao što su modernizacija transportne mreže za smanjenje curenja, prakse upravljanja zemljištem i usjevima (no-till obrada, malčiranje, upravljanje korovom), poboljšanje tehnologije te samo upravljanje. 

Navodnjavanje: Ako su oko usjeva barice, zalijevate prekomjerno - koja je prava mjera?

Poznato je da sistemi za navodnjavanje po površini (mikrosprinkler, površinski i podzemni "kap po kap") mogu pomoći u smanjenju količine vode koja se primjenjuje u poređenju sa onima za prskanje (pištolj za prskanje, centralni stožer, čvrsti set), te da usvajanje alata za planiranje kao što su sonde za zemljište, mogu doprinijeti uštedi, iako je to vrlo varijabilno u zavisnosti od situacije. 

Karakteristike mediteranskog područja

Znanstvenici su 2016. proučavali potencijalnu uštedu ovog resursa kroz efikasniju primjenu sistema transporta u specifičnom kontekstu mediteranskog područja.

Ovo bi područje na osnovu dobivenih rezultata moglo uštedjeti do 35 posto vode kada bi poboljšalo sisteme i transportnu infrastrukturu.  

Za Španiju je karakteristično da zauzima prvo mjesto u Evropskoj uniji sa 3,77 Mha navodnjavanih površina, ili 22 posto ukupne obradive površine. Velika je ušteda ostvarena kroz veliki program modernizacije od kraja 1990-ih i to poboljšanjem infrastrukture, implementacijom novih tehnologija kao što je lokalizovano navodnjavanje i pružanjem novih metoda upravljanja. Danas na lokalizovano otpada 52 posto površina za ove aktivnosti, uglavnom za maslinike, vinograde, plantaže agruma, voćnjake i povrće. Modernizacija je omogućila smanjenje potrošnje u agrarnom sektoru. U 2002. godini 80 posto vode se trošilo na poljoprivredu, a modernizacija je smanjila utrošak na 65 posto. Taj je proces podržan od strane Evropskog programa ruralnog razvoja, a njih su iskoristili i u Mađarskoj i Italiji.

U Mađarskoj su provedene tri operacije u oblasti upravljanja: ulaganja u melioraciju, poboljšanje efikasnosti korišćenja vode, povećanje površine navodnjavanih površina. 

U Italiji je tokom posljednjih 35 godina navodnjavano između 2,5 i 2,9 Mha, odnosno više od 20 posto korištenih poljoprivrednih površina, što je nakon Španije čini drugom zemljom EU. Ta je zemlja radila na unapređenju distributivne mreže, ugradnji brojila za uštedu, ali su ulagali u savjetodavnu uslugu koja je doprinijela smanjenju potrošnje.