Šta znače pojedine oznake na hrani koje garantuju kvalitet i poreklo?

Šta nam govore pojedine oznake na deklaracijama pakovanja hrane u marketima? Šta nam garantuje kvalitet namirnice ili njenu dodatu vrednost? U Evropskoj uniji i Srbiji, ovome se sve više pridaje značaj. Da li je određeni proizvod nastao od sirovina sa baš određenog područja, bez pesticida ili ima određenu količinu hranljivih sastojaka, reći će više oznaka zaštićenog geografskog porekla, evropskog žiga, organskog proizvoda i druge.

U Srbiji postoji preko 55 poljoprivrednih-prehrambenih proizvoda koji nose oznaku zaštićenog geografskog porekla, a među brojnim je i homoljski med, sjenički sir, užička goveđa pršuta.

Garancija da hrana potiče sa određenog lokaliteta

Geografskom oznakom se obeležava roba poreklom sa teritorije određene zemlje, regiona ili lokaliteta, gde se određeni kvalitet, reputacija ili druge karakteristike robe suštinski mogu pripisati njenom geografskom poreklu. Dakle, ova oznaka garantuje autentično poreklo jednog proizvoda, kao i sirovina koje su korišćenje prilikom njegove izrade.

Studija koju je nedavno objavila Evropska komisija utvrdila je da je prodajna vrednost proizvoda zaštićena oznakom u proseku dvostruko veća nego kod sličnih proizvoda bez certifikata. Od 8.000 proizvoda sa geografskim poreklom u svetu, nešto manje od polovine proizvodi se upravo u Evropi.

Proizvodi s oznakom geografskog porekla postižu dvostruko veću prodajnu vrednost

Postoji i slična oznaka garantovanog tradicionalnog specijaliteta (ZTS) u Evropi kojom se ističu tradicionalni aspekti, kao što su metode proizvodnje ili tradicionalni sastav, bez povezanosti s konkretnim geografskim područijem.

Sa svoje tri proizvoda - ariljskom malinom, fruškogorskim lipovim medom i pirotskim kačkavaljem, Srbija će konkurisati za Evropski žig geografskog porekla, a potencijalni kandidati su i leskovački ajvar, futoški kupus i sremski kulen, pisala je ranije Politika.

Ovaj žig naglašava vezu između specifičnog geografskog regiona i naziva proizvoda, gde se određeni kvalitet, reputacija ili druga karakteristika u suštini može pripisati njegovom originalnom poreklu. Za većinu proizvoda, najmanje jedna od faza proizvodnje, prerade ili pripreme odvija se u regionu. U slučaju vina, to znači da najmanje 85 odsto upotrebljenog grožđa mora da potiče isključivo iz geografskog područja gde se vino zaista proizvodi, pojašanjava se na sajtu Evropske unije.

Bio, eko ili organsko?

Nacionalni znak "Organski proizvod" garantuje da je proizvod prošao kroz proces kontrole i da je sertifikovan u skladu sa propisanim od strane sertifikacionog tela (ovlašćene kontrolne organizacije) koje kontroliše Ministarstvo poljoprivrede. Ukoliko proizvod nema ovu oznaku već samo prefikse "Bio", "Eko" ili "Organsko", to znači da nije kontrilisan i sertifikovan. Oni prozvodi koji su sertifikovani u skladu sa EU regulativom nose domaći logo i oznaku takvih proizvoda EU, ističe Serbia organica.

Taj Evropski logo se može koristiti samo na proizvodima koji su sertifikovani kao organski od strane ovlašćene kontrolne agencije ili tela. To znači da su ispunili stroge uslove o tome kako se moraju proizvoditi, prerađivati, transportovati i čuvati. Logo se može koristiti samo na proizvodima kada sadrže najmanje 95 odsto organskih sastojaka i dodatno poštuju dalje stroge uslove za preostalih pet. Isti sastojak ne može biti prisutan u organskom i neorganskom obliku.

Šta govori Nutri-Score?

U cilju promovisanja zdrave ishrane usvojen je sistem obeležavanja namirnica u pet boja i pet slova pod nazivom Nutri-Score. Ovaj sistem razvio je francuski Zavod za javno zdravlje, a zasniva se na naučnom algoritmu koji u obzir uzima nutrijente koje su poželjni u izbalansiranoj ishrani i one koje bi trebalo ograničiti.

Ali, iako se na prvu ruku čini kao dobra tehnika, ona predstavlja i problem. Dakle, kvalitet namirnica razlikuje se od regije do regije u svakoj zemlji i jako je teško uskladiti kontrolu kvaliteta hrane pojedine države i njene alate s ostatkom sveta. 

Stoga je Nutri Score sustav naišao na kritike Italijana, jer označava neke od glavnih sastojaka mediteranske ishrane kao loše. Na primer, maslinovo ulje.

Osim Francuske koja promoviše ovaj sistem, i Belgija, Španija, Luksemburg, Nemačka te Holandija uvele su takozvani nutritivni semafor.

Italijani su na tržište izbacili Nutrinform Battery, a ove jeseni i Med Index. Njegov logotip trebalo bi da se nalazi na prednjoj strani pakovanja i sadrži nutritivne vrednosti, ali i uticaj na životnu sredinu.

Pravedna trgovina

Nije zgoreg spomenuti i oznaku Fair Trade, kojom se ističe da je vrednost datog proizvoda upravo ona kojom je plaćen proizvođač za isti (op.a). Odnosno, zasniva se na principima pravedne trgovine, održive proizvodnje koja ne zagađuje prirodu, poštuje prava radnika i ne zasniva se na dečijem radu.

Odnosi se pre svega na proizvode iz Afrike i sa Bliskog istoka, Azije i Pacifika, Latinske Amerike i sa Kariba, kao što su kafa, čokolada, palmino ulje, kokos, banane pamuk i slično.

Prednost pravedenih proizvoda prepoznata je u zemljama kao što su Nemačka, Velika Britanija, Švajcarska i Holandija, pa se iz godine u godinu povećava prodaja artikala sa ovom oznakom.

Autork teksta: Julijana Kuzmić i Maja Celing Celić