Koji su načini zaštite biljaka od suše?

Prema podacima projekta "Aqueduct" na Svetskom institutu za resurse, najveća opasnost od ove vremenske nepogode i to na globalnom nivou je u tri evropske zemlje, među kojima je i Srbija, koja je čak na 5. mestu.

 Suša je za mnoga područja uobičajena pojava koja se ponavlja bez uočljive pravilnosti. Iako se može sresti u skoro svim delovima sveta, njene karakteristike variraju od regiona do regiona. Definisanje suše je stoga teško i zavisi od regionalnih različitosti i potreba, ali i od perspektive iz koje se posmatra, navodi stručnjak za ratarstvo Poljoprivredno stručno savetodavne službe Niš Suzana Rašić.

Srbija na petom mestu po riziku od suše na globalnom nivou

Poljoprivredna suša povezuje različite karakteristike meteorološke suše sa njihovim uticajem na poljoprivrednu proizvodnju, fokusirajući se na smanjenje padavina, razlike između stvarne i potencijalne evapotranspiracije, deficit vlage u zemljištu, smanjenje nivoa podzemnih voda itd. Zahtevi biljke za vodom zavise od faze razvića, od vremenskih uslova, bioloških karakteristika biljke, fizičkih i bioloških karakteristika zemljišta.

Deficit vlage u površinskom sloju zemljišta u vreme setve može da oteža klijanje, dovodeći do smanjenog broja biljaka po jedinici površine, a time i do smanjenja prinosa. Ipak, ako je sadržaj vlage u površinskom sloju zemljišta dovoljan za normalan rast i razvoj biljke u početnim fazama vegetacije, deficit vlage u dubljim slojevima u ovim fazama neće uticati na prinos u vreme žetve ukoliko se ove zalihe vlage nadoknađuju tokom vegetacionog perioda ili ako padavine zadovoljavaju potrebe biljaka za vlagom, kaže Rašićeva.

Narušavanje vodnog bilansa biljke

Spoljašnja manifestacija nedovoljne snabdevenosti vodom ispoljava se u uvelosti, mlitavosti tkiva i opuštenosti listova i stabala. Ukoliko suša duže traje, turgor se teže obnavlja čak i u uslovima vlažnog staništa, uvelost postaje trajna i dovodi do smrti biljke. U uslovima atmosferske suše isparavanje je veoma veliko, što znači da je moguća i intenzivna transpiracija. Na taj način može doći do narušavanja vodnog bilansa biljke, u kom slučaju biljka počinje da vene.

Kada je i temperatura vrlo visoka dolazi do toplotnog udara i do smrti biljke usled visoke temperature i jakog sunčevog zračenja, pri čemu dolazi do uništavanja proteina u biljci. Još opasnija od atmosferske je edafska (zemljišna) suša. Suvo zemljište ne može da snabdeva biljke vodom, pa one gube vodu iz svojih tkiva, što usporava i njihov rast. U ekstremnim slučajevima rastenje čak i prestaje, naglašava niški stručnjak.

Svi delovi biljke nisu podjednako podložni dejstvu suše. Na primer, listovi na vrhovima biljaka i izdanaka lakše podnose sušu jer uzimaju vodu donjih listova i na taj način su duže sposobni da vrše fotosintezu. Isto tako, listovi na vrhu oduzimaju i mineralne materije od donjih listova, pa usled toga za vreme suše najviše stradaju donji listovi.

Zaštita od suše

Dobar plan može zaštititi biljke čak i od najintenzivnije suše. Dakle, najveća odrednica suše jeste količina padavina, a prate je temperatura i drugi klimatski elementi. Planiranje zaštite od suše uključuje pripremanje ne samo za prosečno godišnje stanje ovih faktora, već i za ekstreme. Dobro poznavanje lokalnog klimata od velike je važnosti za efikasnu zaštitu biljaka od suše. Postoji nekoliko osnovnih grupa metoda za zaštitu od suše:

Selekciono-genetička ispitivanja omogućuju stvaranje novih sorti otpornijih na sušu ili onih koje bi se nakon suše lakše regenerisale.

Geografska ispitivanja omogućuju sađenje tačno onih vrsta biljaka na određenom području koje lako podnose klimatske uslove koji u toj oblasti vladaju, što dalje povlači za sobom i ekonomičnost.

Agrotehničke mere za cilj imaju povećanje obezbeđenosti biljaka vlagom:

• navodnjavanjem se poboljšava vodni režim zemljišta i menjaju klimatski uslovi podzemnog vazdušnog sloja i toplotni režim zemljišta;
• pravilnom obradom zemljišta moguće je zadržati vlagu i sprečiti njen preteran gubitak iz zemljišta;
• vetrozaštitni šumski pojasevi utiču na režim vetra iznad manje oblasti smanjujući isparavanje.

Imati dobar plan

Nedostatak vode u zemljištu dovodi do toga da vodni potencijal tla postaje negativniji. Vodni deficit izaziva brže rastenje korenovog sistema. Koren raste znatno dublje kako bi došao do izvora vlage, a smanjuje se površina listova kako bi se proces transpiracije znatno smanjio. Jedna od strategija biljaka pri gubitku vode jeste pasivno zatvaranje stominog aparata usled direktnog gubitka vode iz ćelija zatvaračica, objašnjava Rašićeva.

Drugi mehanizam jeste hidroaktivno zatvaranja stoma, koje zavisi od metaboličkih procesa u ćelijama zatvaračicama i dešava se kada je ceo list dehidriran.
Dovođenjem raznih sistema za navodnjavanje, raznim kulturama neophodno je da bi se omogućio lakši izlazak iz sušnog perioda i samim tim bi se došlo do boljih rezultata što se tiče prinosa tih kultura. Vrlo je bitno za sušne periode i to da li je neka biljka i koliko tolerantna na sušu.

Iz svega ovog možemo zaključiti da suša u stvari ne treba da nam predstavlja veliki problem, ako se na vreme preduzmu odgovarajuće mere u smeru navodnjavanja i pravilne obrade zemlje. Dobar plan može zaštititi biljke čak i od najintenzivnije suše. Samo sa takvim ozbiljnim pristupom možemo dobiti dobre rezultate u gajenju raznih poljoprivrednih useva, zaključuje niški stručnjak.