Kada se završe poljski radovi i počne zima, običaj je da se mještani odazivaju na prela po kućama. I dok žene predu vunu od ovaca ošišanih oko Đurđevdana, muškarci uz kuhanu rakiju prepričavaju događaje iz sela i okoline.
Tako je bar bilo nekad, ali se u pojedinim mjestima i dalje čuva i organizuje prelo. Prela su u starija vremena bila značajna i po tome što su se tu okupljali i mlađi, neoženjeni mladići i neudate djevojke.
Održavana su u jesen i zimu kada su dani kraći, a noći duge, ali se na prelo išlo ako je bila potrebna pomoć da se oprede vuna ili kudelja ili da se nešto izatka.
Duge su zimske večeri i noći, pa se valja, da se spremi pletivo za čarape i džempere, a u društvu, uz pjesmu i igru mnogo je lakše. Ranije se mnogo više tkalo, svaka kuća imala je i ćilime rađene od svoje vune. I drugi odjevni predmeti pravljeni su od vune, ali i kudelje, a mnoge vunene stvari nalazile su se i u djevojačkoj spremi za udaju.
Starije bake i nane se sa sjetom prisjećaju vremena kada se na prelima okupljalo i po stotinu žena i djevojaka, a danas, kako kažu nedostaje omladine na selu. Sad ih je mnogo manje, dolazi onoliko žena koliko ih ima u selu, jer ako je selo udaljenije od grada, onda se ne može ići u izlaske, ali su ipak nešto što vrijedi posjetiti.
Vještina pređe vune prenosila se s koljena na koljeno, sa majke na ćerku, a one su već sa 15 godina znale da predu vunu, pletu i vezu, ali su i kuhale, čuvale stoku. U ranijim vremenima mnogo se više prela kudelja nego vuna. Onda su se tkale šarenice, posteljina, slamarice, pravilo se sukno za odijela. Danas se kudelja više ne koristi, pa su se predilje orijentisale na vunu. Kako kažu, od toga pletu uglavnom čarape i džempere, a mladi ne pokazuju želju da nose vunene stvari, jer smatraju da su ti odjevni predmeti debeli i da vuna bode.
Veliki je broj staračkih domaćinstava po selima, ima i onih koji su ostali sami jer su se djeca odselila, pa u zimskim noćima, lijepo je provesti vrijeme u društvu. Ne žale se bake na svoj život, koliko god da je bilo posla u domaćinstvu, smatraju da su bolje živjele nego današnja omladina. I sada, kada se organizuje prelo, dolaze, a neko vrijeme se radi, a onda slijedi pjesma i igra.
"Nekada su se često organizovala, pa se išlo iz jednog zaseoka u drugi, uvijek neka druga domaćica poziva na prelo. I toga je bilo puno do devedesetih godina, onda je počelo da se smanjuje. Danas se sve manje ide, kuće se zatvaraju jedna po jedna, ima onih koji su ostali sami po kućama, žalosno je to", kaže Vera Đuričić, mještanka Brezovica kod Valjeva u Srbiji.
Preslice i vretena su stari i po više decenija, ručno rađeni i uglavnom naslijeđeni od majki i baka. Danas se rijetko gdje i može naći da se kupi, jer više niko to ne pravi.
Postupak prerade vune, počinje tako što se prvo vuna pere, pa se raščešljava, onda prede, zatim se farba, i na kraju se plete ili tka.
"Nekada se tkalo i po nekoliko ćilima za jednu zimu, a danas ti ćilimi i sve ono što je ispleteno i izatkano, ali i izvezeno stoji po regalima. Ja u ormaru imam bar dvadeset ćilima, ne znam koliko vezenih stvari, sve to stoji tako."
Mlađe žene danas znaju da vezu, poneka zna i da plete, ali da predu, to ne znaju, tvrde mještanke Brezovica.
Tagovi
Autorica
